Do 1946 roku na chocianowskim Rynku zwanym Placem Wolności stał obelisk zaprojektowany przez W. Fassbindera rzeźbiarza z Kolonii. Obelisk upamiętniał żołnierzy pochodzących z Chocianowa, poległych w wojnie francusko - pruskiej 1870 - 1871 r. W latach czterdziestych ub. wieku obelisk został zdemontowany, a w późniejszym czasie na tym miejscu została zainstalowana skromna fontanna.
Natomiast na przylegającej ogrodzonej kwaterze wybudowano niemal identyczny w kształcie i wielkości drugi obelisk ze zbrojonego betonu.
Na obelisku znajdowała się tablica pamiątkowa z nazwiskami oficerów, niestety została skradziona w latach dziewięćdziesiątych ub. wieku. Pomimo usilnych prób nie udało się ustalić treści tablicy ani też uzyskać czytelnej fotografii tej tablicy.
Być może ta publikacja pomoże w uzyskaniu informacji na temat ustalenia danych osobowych pochowanych żołnierzy - prosząc o pomoc podaję swój e-mail: zbigniewmachon@interia.pl.
Ponieważ brak było jednoznacznych dokumentów świadczących iż rzeczywiście pod obeliskiem znajduje się zbiorowa mogiła, w celu ostatecznego wyjaśnienia Urząd Miasta i Gminy w Chocianowie zlecił przeprowadzenie geologicznych badań sondażowych. Prace archeologiczne i wykopaliskowe - badania sondażowe zostały przeprowadzone pod kierunkiem dr Jarosława Lewczuka w lipcu 2007r. Sondażowe badania wykopaliskowe potwierdziły w tym miejscu pochówki żołnierzy radzieckich. Metodą archeologiczną rozpoznano w dwóch wykopach dwa groby.
W trakcie prac archeologicznych znaleziono również 25 fragmentów ceramiki, 10 fragmentów kafli, 2 fragmenty polepy i 1 fragment dachówki. Najstarsza ceramika datowana jest na okres od XVI do XVIII wieku.
Zdjęcia z ekshumacji:
Zbigniew Machoń POWRÓT
Pod tym nowym obeliskiem zostali pochowani oficerowie Armii Czerwonej. Z relacji jednego z mieszkańców Chocianowa wynika iż oficerowie byli pierwotnie pochowani przy małym kościele pw. NMP przy ul. Głogowskiej; groby znajdowały się w ogrodzie gdzie obecnie stoi figura Matki Boskiej.
Następnie zwłoki zostały przeniesione na Plac Wolności i pochowane pod obeliskiem - była to ich pierwsza ekshumacja. Na powtórną ekshumację czekano bez mała 60 lat.
5 września 2007r. Wojewoda Dolnośląski wydał zezwolenie na przeprowadzenie ekshumacji zwłok żołnierzy radzieckich na Placu Wolności i przeniesienie ich do grobu na ca cmentarzu wojennym w Chocianowie przy ul. Głogowskiej.
Jednakże w związku z wymaganiami proceduralnymi i przepisami prawa ekshumacja została przeprowadzona dopiero w dniach 14 - 15 kwietnia 2008r. Tuż przed ekshumacją tj. 8 kwietnia 2008r. zdemontowano obelisk.
W pierwszym dniu został wykonany wykop na głębokość ok. 1 m. W drugim dniu pracę rozpoczęto już o godzinie szóstej rano. Sporządzony został protokół z ekshumacji zwłok podpisany przez przedstawicieli Urzędu Miasta i Gminy, Stacji Sanitarno Epidemiologicznej i Polskiego Czerwonego Krzyża. W protokóle potwierdzono zwłoki 4. mężczyzn o nieustalonym wieku, żołnierzy Armii Radzieckiej oraz znalezione: obuwie, płaszcz skórzany, paski, scyzoryk, portfel, organki do grania. Znaleziono również pociski rewolwerowe, niezbędnik, pas oficerski, łuskę karabinową.
Po umieszczeniu szczątków zwłok i znalezionych przedmiotów w 4. trumnach została odprawiona modlitwa. Następnie trumny przewieziono na cmentarz wojenny A.R. w Chocianowie. Tam również duchowni odprawili modlitwę i uroczyście z szacunkiem dokonano pochówku. Na wspólnej mogile położony został duży wieniec czerwonych róż.
Należy zaznaczyć, że w powyższej procedurze - pomimo wcześniejszego zaproszenia - nie uczestniczył nikt z Ambasady Rosyjskiej.
Zdjęcia z badań sondażowych:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.