Nasz Chocianów to miejscowość, która w swojej historii przybierała różne nazwy. Na początku był to Cosanow. W dokumencie z 9 lipca 1284r. Wawrzyńca oficjała i Mirosława plebana w Skorogroszu dla klasztoru augustianów Najświętszej Marii Panny we Wrocławiu widnieje jako świadek Nicolao de Cosanow - Mikołaj z Chocianowa.
Na przestrzeni wieków, w następstwie zmienności losów historycznych Dolnego Śląska nazwa ulegała licznym przekształceniom: Koczina - 1311, Choczenow - 1328, Cozenow - 1337, Koczenow - 1339, Cocenow - 1343, Coczenow - 1352, Coczenaw - 1407, Kotzenaw - XVIIw., Kotzenau, Kaczanów w latach 1945 - 1947 i wreszcie od 23 marca 1947 Chocianów.
Nazwa Koczina występuje w dokumencie księcia Bolesława III wystawionym przez niego na zamku Chocianowie 19 listopada 1311 roku. Dokument ( do naszych czasów zachował się jedynie regest) dotyczył nadania dla klasztoru lubiąskiego dwóch wsi: Oleszno i Gościejowice.
Wacław I książę legnicki w dokumencie pochodzącym z 13-19 maja 1352 roku między innymi nadaje za wierną służbę Heymanowi von Bran dobra w Coczenow.
W dokumencie datowanym na 5 grudnia 1407 r. książę legnicki Ruprecht potwierdza przebudowanie zamku w Coczenaw.
W 1878 roku S. Zarański książce pt. "Gieograficzne imiona słowiańskie" wydanie Komisyi Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie do ówczesnego Kotzenau przyporządkowuje nazwę Kaczanow. Autor w Słowie wstępnym między innymi tak oto określa cel swojej pracy: "Praca niniejsza, niespuszczając z oka względów historycznych, zmierza przedewszystkiem do celu praktycznego. Pragnie ona dostarczyć pełniejszego niż dotąd zbioru imion Słowiańskich, które albo w zupełności nazwami innych języków: niemieckiemi, włoskiemi, rumuńskiemi, węgierskiemi i tureckiemi pokryte zostały, albo też za wpływem tych języków i wynaradawiającym prądem szczepów napływowych, skrzywione i często do niepoznania zmienione."
Nazwa Kaczanów została użyta w odniesieniu do ówczesnego Kotzenau również w 1900 roku przez Józefa Mycielskiego w książce jego autorstwa "Pierwotne słowiańskie nazwiska miejscowości na Szlązku Pruskim". Ze względu na mało znane źródło w zakresie etymologii nazwy Chocianów, warto przytoczyć powody, dla których autor zdecydował się na pisanie tej pracy. W słowie wstępnym Mycielski pisał m. in. : "Pracę swoją zestawiłem abecadłowo, podając w pierwszej części wszystkie nazwy, których pierwotne brzmienie urzędowo, lub w ustach ludu po dziś dzień się zachowało [...] Starodawne nazwiska [nazwy miejscowości - dop. Z.M.] słowiańskie w ziemiach dawnej Polski coraz częściej znikają, a pamięć ich się zaciera. [...] Starodawna sąsiednia piastowska dzielnica w przeważnej części straciła słowiańską cechę nazwisk. Na ca. [cirka - około; dop. Z.M.] 11 500 miejscowości , wspomnianych w urzędowych spisach tylko 1 170 zachowało pierwotny kształt, 747 zdradza pochodzenie słowiańskie a 2 234 otrzymało nowe urzędowe miana.
Wydobycie na jaw i zachowanie od zagłady pierwotnych geograficznych nazw jest nie tylko rzeczą przywiązania do ziem ojców, lecz nadto obowiązkiem cywilizacyi jak to wyraźnie zaznaczył ostatni kongres geograficzny w Berlinie.
Korzystając z przedłużonego pobytu w Wrocławiu starałem się zebrać pod tym względem co do Szlązka jak najwięcej wiadomości."
Kolejnym przyczynkiem do zagadnienia etymologii nazwy Chocianów jest wzmianka zawarta w książce Kurta Bimlera "Śląskie budowle warowne. Tom 4. Księstwo legnickie, okręg Legnica, Złotoryja, Lubin" Wrocław 1943 r.
Otóż według Bimlera, ówczesne miasteczko Kotzenau w XVIII wieku znajdowało się w centralnym miejscu rozległych wrzosowisk, po których przejęło nazwę. Chocianów był zalążkiem wczesnośredniowiecznej osady, otoczonej prymitywnym wałem, w swojej rozproszonej zabudowie bez zorganizowanego systemu obronnego.
Tadeusz Sulimirski doktor prawa i filozofii, archeolog i historyk, naukowiec Uniwersytetów Lwowskiego i Jagiellońskiego podał jeszcze inną wykładnię nazwy m. in. Chocianowa w swojej książce Sarmaci. Postawił on tezę o sarmackim pochodzeniu nazw miejscowości zaczynających się na Chot lub Choć, wymieniając: Chocim, Chotyniec, Chotcza, Chocianów, Chociebuż. Wskazał jednocześnie, że miejscowości te znajdują się w pasie ciągnącym się wzdłuż Karpat i Sudetów. Sarmaci - koczownicze plemię ludu indoirańskiego; w pierwszych wiekach naszej ery bardzo aktywni na terenach stepowych wschodniej Europy.
Wybitny polski uczony prof. Stanisław Rospond z racji swojej pracy w Komisji ustalania nazw miejscowości Polski zachodniej i północnej zwany był "rewindykatorem polskości Śląska".
W metryce dotyczącej naszego miasta podaje iż zachowały się resztki zamku książąt legnickich z XIV wieku - Choczenow castrum 1329 mając zapewne na myśli złożenie hołdu lennego m. in. z zamku chocianowskiego Janowi Luksemburskiemu, przez księcia Bolesława III 9 maja 1329 r. we Wrocławiu. W 1331 r. jest wzmianka Choczenow; była to nazwa dzierżawcza utworzona od Chociana, figurującego wśród poddanych arcybiskupstwa gnieźnieńskiego w 1136 r. Chocian występuje w 1204 r. jako poddany włości trzebnickiej na Śląsku. Jednym z najpopularniejszych złożonych imion staropolskich był Chociemir i jego zdrobnienia: Chocisz, Chotko, Chocian.
Zbigniew Machoń 18.12.2010 r.
POWRÓT
1. Regest dokumentu z 9 lipca 1284 roku.
2. Regest dokumentu z 19 listopada 1311 roku.
3. Dokument księcia legnickiego Wacława I z 13 - 19 maja 1352 roku.
4. Dokument księcia legnickiego Ruprechta z 5 grudnia 1407 r.