WŁADCY CHOCIANOWSKIEGO ZAMKU I PAŁACU

Część II - od Elżbiety von Brand do Wilhelma Hansa Hermana Hannibala Richarda zu Dohna

1435 - 1444 Elisabeth von Brand córka elektora brandenburskiego Fryderyka I. Została właścicielką zamku na mocy testamentu jej męża księcia Ludwika II. Zapisał on żonie zamek Chocianów wraz z przyległymi dobrami.


1.

1444 - 1507 Christop i Nikolaus von Dornheim - rycerze ci otrzymali zamek jako lenno, wraz z osadą zamieszkałą przez rzemieślników i służbą zamkową od księżnej legnickiej Elżbiety von Brand. Dornheimowie pojawili się na Śląsku na początku XIV wieku. Rodzina wywodziła się z Dornheim koło Arnstein w Turyngii. W latach 1310-1311 przy książętach świdnickich występował jako pierwszy Jan de Dornhaym.


2.

1507 - 1518 Georg von Schellendorf


3.

1518 - 1580 Christop von Schkopp był przedstawicielem zasiedziałego dolnośląskiego rodu szlacheckiego. Jego przodkowie walczyli w 1241 roku pod wodzą księcia Henryka Pobożnego z Tatarami pod Legnicą, później służyli na dworze książąt piastowskich. Należały do nich również m. in. dobra w Chocianowcu i Rakowie.


4.

1580 - 1584 Hans von Sorau

1584 - 1587 Jakob von Schönaich

1587 - 1613 Friedrich, Assmann (Erazmus) i Sigmund von Nostitz

Wiesława Staniszewska w "Studium historyczno-urbanistycznym Chocianowa woj. legnickie" Wrocław MCMXCVIII s.11 stwierdza, że: "Mury średniowieczne zostały wykorzystane przy wznoszeniu siedziby nowożytnej, co mogło mieć miejsce około 1600r. za czasów Sigismunda von Nostitza. Wówczas to wzniesiono najwyższą murowaną kondygnację wieży ponad gotyckim trzonem."


5.

Jeden z przodków Nostitzów brał udział w bitwie pod Legnicą w 1241 roku. Na witrażu w kościele Mariackim książę Henryk Pobożny przed zakończeniem wychodzi ze mszy ponieważ rwie się do walki z Tatarami. W jego otoczeniu, po lewej stronie z tyłu znajduję się rycerz w zbroi z proporcem na którym widnieją rogi bawole z rodowego herbu Nostitzów.


6. Witraż w kościele Mariackim w Legnicy. W centralnym miejscu postać księcia Henryka II Pobożnego.

1613 - 1616 Aleksander (Hiob) von Stosch urodził się w 1547 roku, zmarł 17 marca 1616 roku i został pochowany w kościele - obecnie pw. Św. Józefa - na Pl. Wolności w Chocianowie, gdzie znajduje się jego płyta nagrobna. Był synem Christopha von Stosch z Kriedlewitz (Krzydłowice) i Elżbiety von Sack z Nietschutz (Rzeczyca), pan na Kriedlewitz i Altwasser (Stara Rzeka). Rodzina matki von Sack wywodziła się z Saksonii i tam nosiła nazwisko Sacke.
Kupił dobra chocianowskie za 58 tys. Talarów od Zygmunta von Nostitz. Ożenił się z Eleonorą z domu von Rotkirch. Mieli dwóch synów: starszego Hansa Georga młodszego Aleksandra Hansa zmarłego w wieku niespełna 23 lat.


7.


8.

Po lewej stronie herb von Stosch, po prawej Graf von Stosch. Schlesisches Wappenbuch oder die Wappen des Adels im Souverainen Herzogthum Schlesien, der Grafschaft Glatz und der Oberlausitz. Leonard Dorst - Goerlitz 1847



9. Płyta nagrobna Aleksandra von Stoscha w kościele pw. Św. Józefa w Chocianowie na Placu Wolności. Fot. Zbigniew Machoń 2007r.

1616 - 1653 Hans Georg von Stosch - zmarł 15.08.1653 r.

W 1625 roku Polkowice były zadłużone w podatkach na rzecz państwa w wysokości 163 talarów. W związku z tym władze miasta oddały H. G. von Stosch w zastaw prawo polowania w lasach polkowickich. Zastawa ten wynosił 400 talarów.

1653 - 1682 Wolf Aleksander von Stosch - urodził się w 1631r., zmarł w 1682r.

1682 - 1707 Katharina Freiin von Stosch z domu von Kottwitz

Była drugą żoną Wolfa Aleksandra. W 1698 roku przeprowadzono remont zamku, który został poważnie uszkodzony podczas wojny trzydziestoletniej (1618-1648). W 1700 roku odrestaurowano wieżę zamkową; pracami kierował majster budowlany Christoph Kugler z Rokitek. W 1703 roku Katarzyna von Stosch uwolniła z poddaństwa mieszczan i rzemieślników Chocianowa oraz nadała przywileje kmieciom, zagrodnikom i chałupnikom. Władzę sprawowała kilkuosobowa rada mieszkańców Chocianowa. Ponadto Chocianów otrzymał prawo urządzania trzy razy w roku jarmarków i raz w tygodniu targów końskich i na bydło.



10.

1707 - 1723 Balthasar Friedrich von Stosch

W maju 1713 roku Balthasar Friedrich uzyskał ponowne potwierdzenie przywilejów targowych od cesarza Karola IV Habsburga. W 1716r. określił uprawnienia rady Chocianowa oraz przepisy cechowe. W skład rady wchodzili: sędzia, zastępca sędziego oraz pisarz i sołtys. W 1723 roku sprzedał za 200 tys. talarów Chocianów Henrykowi Gottlobowi von Redern.

1723 - 1728 Heinrich Gottlob hrabia von Redern baron von Krappitz


11.

Rodzina Redern pochodziła z Górnych Łuzyc. Pierwszymi jej przedstawicielami na Śląsku byli Piotr (1317 - 1329), Tyczko (1319 - 1340) oraz Kunczko (1321 - 1350) odpowiednio związani z książętami świdnickimi i ziębicki oraz książętami z linii głogowskiej.

1728 - 1734 Melchior Gottlob von Redern ur. w 1700r. zm. w 1734r.

Rok 1728 był najważniejszym dla "architektonicznej historii" zamku. W tymże roku rozpoczęto główną jego przebudowę. Projektantem przebudowy był wybitny legnicki architekt Marcin Frantz. Prace trwały do roku 1732 i zostały uwieńczone znakomitym efektem w postaci wspaniałej, wielkiej barokowej rezydencji.

1734 - 1766 Karl Albrecht hrabia von Redern

Zmarł 08.02.1766 r. Pochodził z Małomic. Był tajnym ministrem finansów i wojny cesarza Fryderyka Wielkiego. Bezdzietny.


12. Herb Graf von Redern. Schlesisches Wappenbuch oder die Wappen des Adels im Souverainen Herzogthum Schlesien, der Grafschaft Glatz und der Oberlausitz. Leonard Dorst - Goerlitz 1847

Wilhelm Gottlob Christoph burgrabia i hrabia zu Dohna - Schlodien urodzony 13.11.1724r. w Kőstritz, zmarł 17.08.1787r. w Mallmitz ( Małomice pow. Żagań woj. lubuskie). Był synem siostry poprzedniego właściciela chocianowskiej rezydencji Karla Alberta von Redern. Ożenił się 10.11.1760r. z Fryderyką von Reichenbach ( ur. 10.05.1740r. zm. 17.03.1814r.)


13.

1787 - 1837 Albrecht Leopold Wilhelm starszy syn Wilhelma Christopa Gottloba - zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach 30.12.1813r. w Świdnicy.

Wilhelm August Gottlob burgrabia i hrabia zu Dohna - Schledien młodszy brat Albrechta urodził się w Chocianowie 15.12.1769r. zmarł w Chcianowie 03.01.1837 r. W miejscowości Zessel w dniu 10.06.1801r. ożenił się z Fryderyką hrabiną von Reichenbach (ur. 14.02.1785r. w Bodland, zm. 14.02.1839r. w Berlinie). Z ich związku przyszło dziwięcioro dzieci: Wilhelm Heinrich ( ur. 28.08.1803r. w Chocianowie zm. 27.08.1827r.), Wilhelm Herman Albrecht ( ur. 11.11.1809r. w Chocianowie zm. 13.10.1872r. w Wiesbaden), Feodor Friedrich Alexander Franz Fabian ur. 13.10.1813r. we Wrocławiu zm. 27.08.1881r. w Legnicy ożenił się w Thamm 22.07.1844r. z Luise von Sydov, Wilhelm Christoph Bernhard Oskar ur. 21.01.1817r. w Klein Kotzenau zm. 24.04.1893r. w Legnicy w Betsch 30.01.1844r. ożenił się z Sophie Frn Hiller von Gartringen, Adelheid Christine Friederike Amalie ( ur. 14.02.1804r. w Chocianowie zm. 7 lipca 1881r. w Lipsku, 24.08 1841r. w Chocianowie wyszła za mąż za Adolpha hrabiego Poninskiego, Eugenie ( ur. 01.05.1806r. zm. 12.12.1830r.), Friederike Auguste ur. 01.05.1806r. zm. 16.11.1808r. w Chocianowie, Christine Charlotte Eugenie ur. 14.01.1808r. w Chocianowie zm. 11.12.1830r., Valerie Bertha ur. 01.04.1822r. w Chocianowie zm. 28.10.1875r. w Monachium wyszła za mąż za Hermana von Raumer.

1837 - 1872 Wilhelm Herman Albrecht burgrabia i hrabia zu Dohna - Schlodien urodził się w Chocianowie 11.11.1809 r. zmarł w Wiesbaden 13.10.1872 r. Ożenił się z Marią hrabiną von Nostitz (ur. 08.09.1813r. w Langhellwigsdorf zm. 13.08.1888r. w Bad Landeck) w Legnicy 10.06.1835r. W swoim związku doczekali się dwóch synów: Wilhelma Karla Hannibala Vincenza. I Fabiana Hermana Albrechta oraz sześć córek: Wilhelmine Friederike Marie Hermine Charlotte Jettine, Friede Marie Hermine, Valerie, Frede Marie, Leontine Adelaide Friederike, Dorothee Natalie Auguste Adelaide.


14. Freda Marie Hermine ur. 5.03.1842r. w Chocianowie zm. 11.6.1903r. w Wiosce. 3.10.1861r. w Chocianowie wyszła za mąż za Eugena Leo Oskara von Schlieffen

Hrabia Wilhelm był członkiem pruskiej Izby Poselskiej w latach 1849 - 1867 a także posłem w sejmie Rzeszy i Północnoniemieckiego Związku w latach 1867 - 1870.
W czasie swojej działalności parlamentarnej potrafił przeciwstawić się samemu Bismarckowi. Zdarzenie to opisał Michaił Gierniet w książce "Kara śmierci" wydanej w 1913 roku. Tłumaczenia na potrzebę niniejszego opracowania dokonała Beata Rolska.
"Postanowienie sojuszniczego rządu o wprowadzeniu kary śmierci do projektu ogólnoniemieckiego imperialnego systemu spotkało się z gorącym sprzeciwem ze strony wielu członków izby. Przy pierwszym głosowaniu za karą śmierci opowiedziało się 81 deputowanych, a przeciwko niej 118 deputowanych. Nie zatrzymując się na wypowiedziach mówców, powtarzających powszechne argumenty za i przeciw tej karze, musimy zauważyć ciekawy fakt: z ogólnej liczby 28 tytułowanych deputowanych ( 3 książąt krwi/niem. Prinz, 1 księcia/niem. Herzog, 3 książąt/niem. Fűrt, 21 hrabiów/niem. Graf) za karą śmierci głosowało 19 deputowanych [...]
Dokładnie odwrotne zjawisko obserwuje się w odniesieniu do pozostałej, nierodowej części deputowanych; oni w większości byli przeciwnikami kary śmierci [...] Bismark użył wszelkich możliwości aby przy trzecim czytaniu kara śmierci została w kodeksie.
W swoim przemówieniu 23 Maja 1870 groził deputowanym, że władza odstąpi od planów żeby dać państwom niemieckim jednolite prawo, jeśli Reichstag nie przyjmie punktu o karze śmierci. Rezultatem głosowania było zwycięstwo Bismarcka.
Podział głosów i tym razem przedstawia wybitny interes: rodowe arystokracje stanowiące przy pierwszym głosowaniu raptem 29,6% przeciwników kary śmierci jeszcze maleje; w miejsce poprzednich 8 zostaje tylko jeden - hrabia zu - Dohna - Kotzenau ( Wilhelm Herman Albrecht burgrabia i hrabia zu Dohna Schledien - dop. autora opracowania)".

1872 - 1925 Wilhelm Karl Hannibal Vincenz burgrabia i hrabia zu Dohna Schledien urodził się 10.01.1841r. w Grafenbergu zm. w Chocianowie 27.10.1925 r. W miejscowości Drigge w dniu 03.09.1869r. ożenił się z Wilhelminą von Bagevitz (ur. 10.04.1846r. w Drigge, zm. 02.01.1937r. w Chocianowie). Oni również mieli dwóch synów. Pierwszym był Herman Hannibal Willy Adolf urodzony 19.07.1870r. w Chocianowie. Herman ożenił się z Katarzyną von Krosigk . Herman z Katarzyną doczekali się sześciorga dzieci z których jedno zmarło zaraz po urodzeniu. Ich pierworodnym dzieckiem był Wilhelm Hans Herman Hannibal Richard. Drugim synem Wilhelma i Wilhelminy był Alfred Willy Feodor Emich (ur.13.02.1872r. w Chocianowie zm. 18.01.1935r. w Chocianowie), który ożenił się 25.09.1911r. w Reisicht z Karoliną hrabiną von Zedlitz und Trutzschler (ur. 24.06.1889r. w Poczdamie zm. 05.01.1976r. w Poczdamie).
Burgrabia i hrabia Wilhelm piastował funkcje członka izby panów, szambelana i adiutanta cesarza, komandora śląskiego związku zakonu maltańskiego.
Za życia hrabiego w 1913 roku wykonano prace remontowo restauracyjne pałacu.


16. Hrabia WilheIm na awersie pamiątkowego medalu wybitego 18 maja 1924 roku z okazji 200 - lecia Bractwa Strzeleckiego w Chocianowie. Medal z kolekcji Zbigniewa Machonia.

1925 - 1945 Wilhelm Hans Herman Hannibal Richard hrabia zu Dohna urodził się 29.10.1907r. w Chocianowie jako syn Hermana Hannibala Willy Adolfa ( ur. 19.07.1870r. w Chocianowie, zginął na froncie w okolicach Tahure we francuskiej Szampanii 25.09.1915r.) i Katarzyny Krosigk (ur. 02.11.1876r. w Lubinie zm. 27.03.1951r. w Coburg). Rodzice wzięli ślub 31.10.1906r. w miejscowości Rohrlach. Wilhelm Hans Herman Hannibal Richard ożenił się 05.04.1938r. w Chocianowie z Dorotheą von der Osten (ur. 16.01.1914r. w Berlinie zm. 02.10.1994r. w Bad Nenndorf). Ostatni właściciel chocianowskiego pałacu podobnie jak jego ojciec zginął na froncie - pod koniec drugiej wojny światowej w Elblągu w styczniu 1945r.


Zbigniew Machoń



POWRÓT